میکا (مایکا) اصطلاحی عمومی است، که به گروهی از کانیهای آلومینوسیلیکات با ساختار سیلیكاتهای صفحهای گفته میشود که از ترکیبات فیزیکی و شیمیایی مختلف تشکیل شدهاند. كانیهای خانواده میكا شامل مسكویت، بیوتیت، فلوگوپیت، لپیدولیت و ناترونیت میگردند.
مسكویت، مهمترین و فراوانترین كانی صفحهای به شمار میرود. مسكویت ورقهای در پگماتیتها و نوع پولكی در گرانیت، پگماتیتها و شیستها پیدا میشود. لیپدولیت در پگماتیتهای غنی از لیتیوم تشكیل میشود. فلوگوپیت به صورت رگهای و تودهای در پیروكسنیتها و اسكارنهای منیزیم دار گزارش شده است.
این گروه از کانیها دارای ترکیبات مختلفی از سیلیکات آلومینیم آهن، منیزیم و میکا هستند. حضور فلوئورین، باریم، منگنز و وانادیم نیز در این کانیها گزارش شده است. از بین این کانیها، مسکویت به خاطر خواص فیزیکی، شیمیایی، حرارتی و مکانیکی استثنایی ای که دارد، در صنعت کاربرد فراوان دارد. ورمیکولیت و فلوگوپیت هم مانند میکا از اهمیت برخوردار هستند. از بیوتیت به ندرت در مصارف صنعتی استفاده میشود.
آنالیز میکاکانیهای پراهمیت میکا:
مسكویت
مسکویت میکای پتاسیم دار به رنگ سبز یا یاقوتی با فرمول شیمیای3H2KAl3(SiO4) نشان داده میشود. وزن مخصوص این کانی 88/2-77/2 گرم بر سانتی مترمکعب، سختی 2/3-8/2 در مقیاس موس، سیستم تبلور منوکلینیک، گرمای ویژه (درc º25) 207/0، مدول الاستیسیته(Pa) 109 × 172، مقاومت فشاری (Pa) 106 × 221، دمای تجزیه (ºC) 500-400، ثابت دی الکتریک 9-5/6 و مقاومت کششی(Pa 106 ×)297-225 میباشد.
بیوتیت
بیوتیت میکای منیزیم و آهن دار به رنگ قهوه ای تیره است که با فرمول شیمیایی k(Mg,Fe+++)3(AlSi3O10)(F,OH)2،نشان داده میشود. وزن مخصوص این کانی 30/3-70/2 گرم بر سانتی مترمکعب، سیستم تبلور منوکلینیک و سختی 4-5/2 در مقیاس موس میباشد.
فلوگوپیت
فلوگوپیت میکای منیزیم دار به رنگ زرد یا قهوه ای تیره است که با فرمول شیمیایی H2K(Mg)3Al(SiO4)3 نشان داده میشود. وزن مخصوص این کانی90/2-76/2 گرم بر سانتی مترمکعب، سختی 3-5/2 در مقیاس موس، سیستم تبلور منوکلینیک، گرمای ویژه درc º25) 207/0)، مدول الاستیسیته (Pa) 109×172، مقاومت فشاری (Pa)106×221 ، دمای تجزی (ºC)1000-850، ثابت دی الکتریک 6-5 و مقاومت کششی (Pa 106×)297-255 میباشد.
ورمیکولیت
نام كانی ورمیكولیت از واژه لاتین (Worm or vermiculus) كرم یا كرم – حشره،( Vermiculita یا Vermiculit و Vermicular )، به معنای كرم مانند گرفته شده است. زیرا در اثر ضربه گرمایی دمای بیش ازC ° 870) ) حجم آن تا 30-20 برابر حجم اولیه افزایش یافته (منبسط شده) و رشتههای كرم مانندی به وجود میآورد.
ورمیكولیت، نام عمومی گروهی از آلومینوسیلیكاتهای آبدار آهن و منیزیم است و یا بخشی از گروه كانیهای فیلوسیلیكاته (سیلیكاتهای صفحه ای) است كه در ظاهر شبیه به میكا می باشد. گروه کانیهای میکا شامل کانیهای بیوتیت، مسکویت، لیپدولیت و فلوگوپیت میباشد که ورمیکولیت از دگرسانی و یا هوازدگی كانیهای بیوتیت و فلوگوپیت ایجاد میشود. ورمیکولیت با فرمول عمومی ( Mg,Fe2+,Al,Ca,K)3(Al,Si,Fe3+)4O10(OH)2•4(H2O) در سیستم مونوکلینیک متبلور شده و دارای سختی 2- 5/1 میباشد، نمادی از کاتیونهای تبادل پذیر است.
تمامی کانیهای گروه میکا به صورت ورقههای بسیار نازکی میشکنند که کانی شناسان آن را “کلیواژمیکا ” مینامند. مانند کانی تالک، ورمیکولیت دارای آب فشرده در میان لایههای سیلیکاته میباشد. در نتیجه هنگام یکه میکا حرارت داده میشود، آب خارج شده و کانی منبسط میگردد. این انبساط و سبکی ورمیکولیت در صنایع، کشاورزی و ساختمان سازی مورد استفاده قرار میگیرد.
ورمیکولیت کانی است به رنگ قهوه ای روشن تا تیره که به صورت دانههای آکاردئونی شکل (Accordion-shaped)، دیده میشود. چگالی توده ای ورمیكولیت خام یا كنسانتره بین 1120-640 كیلوگرم بر متر مكعب و برای نوع منبسط 160-64 كیلوگرم بر متر مكعب است و رطوبت آن در دمای کمتر از 110 درجه سانتیگراد، 10-4 % و pH آن در آب 9-6 میباشد. ورمیکولیت یک کانی غیرقابل احتراق است که در دمای 1150-1250 °C سخت شده و رسوب میکند. دمای جوش ورمیکولیت 1200-1320 °C و گرمای ویژه آن 08/1-84/0 kJ/kgK است.
لپیدولیت
لپیدولیت میکای لیتیوم دار به رنگ زرد کم رنگ و با فرمول شیمیایی KLiAl(OH,F)2Al(SiO4)3 (H2K) نشان داده میشود. وزن مخصوص این کانی 30/3-70/2 گرم بر سانتی مترمکعب، سیستم تبلور منوکلینیک و سختی 4-5/2 در مقیاس موس میباشد.
انواع ميكا از منظر كاربرد:
میکای طلایی
این محصول کاملاً معدنی بوده و از رنگهای شیمیایی برای تغییر رنگ در این محصول استفاده نشده است، به خاطر همین ویژگی رنگ این محصول در اثر عوامل طبیعی مانند تابش نور آفتاب تغییر نمیکند و ثبوت رنگی آن پایدار میباشد. کاربرد این ماده در صنعت پوشش سلولزی و رنگ سازی میباشد. بستهبندی این نوع میکا در کیسههای 25 کیلوگرمی است.
میکای الکترودی
شرکت لیدوما با تولید میکای با خلوص بالا و همچنین آنالیز شیمیایی مناسب جهت تولید الکترودهای جوشکاری توانسته است نیاز این صنعت را برطرف کند.
میکای حفاری
میکا در صنعت حفاری در شکلهای مختلف و در ابعاد مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. افزودن میکا به گل حفاری باعث جلوگیری از هرزروی گل شده و خلل و فرجها را پر میکند. میکای حفاری در بستهبندی کیسه 25 کیلوگرمی و جانبوبگ یک و نیم تنی قابل عرضه است.
میکای رنگسازی
میکا مسکویت که یکی از شاخههای ماده معدنی میکا میباشد، به عنوان یک فیلر پرکننده معدنی در صنعت رنگسازی کاربرد دارد. میکا مسکویت به دلیل داشتن خاصیت ورقه ای و شفاف باعث افزایش انعکاس نور و براقیت رنگ میگردد. این ماده معدنی غلظت رنگ را افزایش داده و موجب پوشش یکنواخت و سهولت استفاده رنگ میگردد.
یکی دیگر از کاربردهای میکا در صنعت رنگسازی، افزایش مقاومت در برابر فرسایش و اکسید شدن رنگ است. میکا به دلیل کاهش تخلخل در رنگ مانع جذب رطوبت و نور فرابنفش میگرددکه این مهم سبب افزایش مقاومت فرسایش رنگ میگردد. میکای مصرفی در صنعت رنگ، در مشهای 600 و 1000 در بسته بندیهای 25 کیلوگرمی قابل عرضه است.
میکای شفاف
میکای شفاف یا صدفی کاربردهای متفاوتی دارد اما با توجه به شکل ظاهری و خاصیت ضدآب بودن آن بیشترین مصرف را در پوششهای سلولزی دارد. این نوع میکا سالهاست که توسط تولید کنندگان پوششهای سلولزی مورد استفاده قرار میگیرد. متداول ترین سایز مصرفی آن 2 تا 5 میلیمتر است که در کیسههای 25 کیلوگرمی ارایه میشود.
میکا در سایر صنایع
میکا در سایر صنایع چون لاستیک سازی، لنت سازی، صنایع الکترونیکی، عایق کاری و صنعت برق کاربرد دارد.